Ocean Vương, tác giả cuốn tiểu thuyết đầu tay “On Earth We’re Briefly Gorgeous,” được giới trí thức Mỹ vinh danh là một “Thiên Tài,” khi anh 30 tuổi. (Hình: John D. & Catherine T. MacArthur Foundation)
“Identity” có thể dịch là nhân dạng, là danh phận, danh tánh, hay một từ tiếng Việt khác.
Ba mươi tuổi, Ocean Vương đã được giới trí thức Mỹ vinh danh là một “Thiên Tài.” Anh là tiểu thuyết gia Mỹ gốc Việt thứ hai nhận giải tài trợ của Quỹ MacArthur trong lãnh vực văn chương, thường được gọi là giải Thiên Tài, Genius Grant, với cuốn tiểu thuyết đầu tay “On Earth We’re Briefly Gorgeous.”
Trong lịch sử người Mỹ gốc Việt tại Hoa Kỳ, có năm nhân vật được vinh danh “Thiên Tài.” Trước đây có nhà văn Huỳnh Sanh Thông, giáo sư Đại Học Yale, dịch giả “Truyện Kiều.” Gần đây nhất là Nguyễn Thanh Việt, với tiểu thuyết “The Sympathizer,” đoạt giải Pulitzer.
Giải Thiên Tài MacArthur “Genius Grant,” trị giá $625,000, được quỹ tư nhân John D. and Catherine T. MacArthur Foundation thành lập năm 1981. Số tiền đó được tặng không, để người thụ hưởng khỏi lo về sinh kế trong một thời gian, mà không kèm theo một điều kiện nào. Mỗi năm, khoảng 20-30 người trong các lãnh vực khác nhau được trao tặng vinh dự “Thiên Tài.”
Ocean Vương kể chuyện
Tiểu thuyết “On Earth We’re Briefly Gorgeous,” là một lá thư dài Chó Con viết cho người mẹ mù chữ. Anh trút cả tâm tư và cuộc sống của anh lên giấy trắng mực đen với mong ước người mẹ mù chữ hiểu, nhưng biết chắc chắn rằng bà sẽ không thể nào đọc được.
Đa số các nhà văn người Mỹ gốc Việt thường dùng chiến tranh làm chủ đề chính, để bắt đầu, giải thích, và kết thúc một mảnh đời hoặc một phần lịch sử nước Việt đang bị cố tình lãng quên.
Riêng Ocean Vương chọn bối cảnh miền quê nước Mỹ thuộc vùng Hartford, tiểu bang Connecticut, nơi anh lớn lên. Cuốn tiểu thuyết nói về những mảnh đời của một lớp người tị nạn mới hội nhập xã hội Mỹ thời thập niên 1990. Trong đó, nhân vật cậu bé Chó Con (Little Dog) sống với mẹ – tên là Rose – bị chấn thương tinh thần từ thời loạn lạc, và bà ngoại – tên Lan – mang chứng bệnh tâm thần phân liệt.
Câu chuyện rất gần với cuộc sống thực của Ocean Vương. Nhưng người đọc sẽ thấy được cách sống mạnh mẽ và thái độ can đảm của hai người đàn bà quan trọng, mẹ và bà ngoại, của Chó Con. Ocean không kể lể, không trách móc, mà từ tốn cho người đọc thưởng thức những thước phim của những mảnh đời không có tiếng nói.
Bà ngoại và mẹ của Chó Con không có tiếng nói thật. “Họ không biết đọc, không biết viết, nhưng không vì thế mà họ không phải là nhà văn nhà thơ, nhờ họ tôi biết được các câu ca dao tục ngữ truyền miệng, những khúc hát dân dã và những chuyện dân gian truyền từ đời này qua đời khác của Việt Nam,” Ocean nói.
Tiểu thuyết “On Earth We’re Briefly Gorgeous,” là một lá thư dài Chó Con viết cho người mẹ mù chữ với mong ước người mẹ hiểu, nhưng biết chắc chắn rằng bà sẽ không thể nào đọc được. (Hình: npr.org)
Có lần, bà và mẹ của Chó Con muốn đi mua đuôi bò về nấu bún bò Huế. Lúc đó Chó Con còn nhỏ. Ba người đi đến tiệm bán thịt nhưng không biết nói “đuôi bò” bằng tiếng Anh. Mẹ của Chó Con phải diễn tả cảnh con bò đang đi với cái đuôi, nhưng rốt cuộc phải ra về với mấy mẩu bánh mì và xốt Mayonnaise vì mẹ Chó Con nghĩ đó là bơ của bò nên bà mua.
Quê Ocean Vương ở Gò Công, cách Sài Gòn khoảng hai tiếng lái xe. Anh theo mẹ và bà chạy tị nạn qua Philippines lúc một tuổi rưỡi. Năm 1990, Tổ Chức Salvation Army bảo trợ gia đình định cư tại Hartford, tiểu bang Connecticut, lúc anh 2 tuổi.
Ocean nhấn mạnh anh không phải là nhà thơ, nhà văn đầu tiên trong gia đình. Sự thật thì anh là người đầu tiên trong gia đình học hơn lớp 6, vào đại học, tốt nghiệp, và đang làm phụ tá giáo sư dạy văn chương tại một đại học lớn ở Mỹ.
Từ nhỏ, Chó Con đã thông dịch cho bà và mẹ. Tiếng Anh ban đầu của Chó Con cũng như ai, đáp trả “như máy” khi một người bán hàng hỏi mẹ Rose “yours or adopted – con của bà hay là con nuôi?” vì tưởng lầm mẹ Chó Con là Mỹ trắng, vì bà là con lai, có nước da như Mỹ trắng.
Chó Con trả lời ngay lập tức theo giọng người mới học tiếng Anh, “No, madam. That’s my mom. I came out her asshole and I love her very much. I am seven. Next year I will be eight. I’m doing fine. I feel good how about you? Merry Christmas Happy New Year.”
Người Mỹ gốc Việt di cư có ai mà không trải qua tình cảnh tương tự như Chó Con?
Thiên tài của người viết chuyện nằm ở chỗ, câu chuyện là một hồi ức, không đi theo một đường thẳng mô tả đời sống từ nhỏ đến lớn của Chó Con, mà nó lẫn lộn như những “vòng xoắn” của một đời người trộn với lịch sử của người Mỹ gốc Việt. Chuyện này bắt qua chuyện kia, nối lại chuyện khác, rồi lại trở về phút đầu trong quá khứ sau khi chạm đến hiện tại và tương lai. Chiến tranh trong quá khứ dẫn đến chấn thương tinh thần trong hiện tại. Điển hình là một cảnh ở Việt Nam, một người đàn bà bế con đối diện với một đám lính đang cầm súng và những người đàn ông say xỉn ăn óc khỉ tươi. Và một cảnh khác ở Mỹ, hai mẹ con Chó Con trang điểm để đi shopping như là đi lễ hội, và tìm mua một cái áo đầm “có thể chống lửa.” Cảnh hai người đồng tính lần đầu tiên luyến ái với nhau nhưng thực họ không làm “chuyện đó.” Cảnh bạn bè ra đi lần lượt vì nghiện thuốc quá liều. Cảnh Chó Con lao động cực nhọc trên cánh đồng cùng với các công nhân người Mễ. Cảnh Chó Con giúp mẹ mở cửa tiệm nail và chứng kiến tấm lòng hết mực hy sinh của mẹ…
Ngòi bút của Ocean phối hợp rất tinh tế, ẩn hiện khái niệm “duyên-nghiệp” của Phật Giáo. Tác giả “On Earth We’re Briefly Gorgeous” cẩn trọng từng câu từng chữ khi mô tả những tình cảnh, tâm trạng khiến người đọc phải đọc đi đọc lại hai ba lần để thấu hiểu ý tác giả.
Dòng đời là một vòng xoắn ốc
Ocean Vương trút cả tâm tư và cuộc sống của anh lên giấy trắng mực đen với mong ước người mẹ mù chữ hiểu. (Hình: John D. & Catherine T. MacArthur Foundation)
Sau khi “On Earth We’re Briefly Gorgeous” ra mắt, phóng viên nhật báo Người Việt gọi điện thoại Ocean Vương, để tìm hiểu thêm về tác giả cũng như quyển tiểu thuyết đem lại danh dự “thiên tài” cho anh.
Khi hỏi về đề tài của quyển sách, Ocean nói, “Tôi nghĩ nó rất quan trọng đối với tôi khi đề tài được gọi là ‘On Earth We’re Briefly Gorgeous,’ vì chúng ta là những người Mỹ gốc Việt với cuộc sống của những người Mỹ gốc Việt. Tôi không muốn quyển sách này là một luận án giải thích tại sao người Mỹ gốc Việt đẹp và lộng lẫy (gorgeous). Tôi muốn nói ngay cái sự thật đó, không phải là ‘tôi tin trên thế giới này,’ hoặc là ‘có thể chúng ta (lộng lẫy) trên thế giới này,’ hay là ‘một ngày nào đó, chúng ta sẽ lộng lẫy trên thế giới.’ Và chữ ‘briefly’ (tạm thời) trong tựa cuốn sách ám chỉ thời gian của một đời người. Cuộc đời của chúng ta mất nhiều vào công việc. Cuộc đời của người Mỹ gốc Việt mất đi nhiều trong các tiệm nail, cố gắng làm việc, để đạt được ‘Giấc Mơ Mỹ.’ Cuộc đời của chúng ta, sau khi chịu những chấn thương của chiến tranh, vẫn là tạm thời, nhưng vẫn lộng lẫy. Bạn sinh ra trong một khoảnh khắc và bạn chết cũng trong một khoảnh khắc. Như tôi nói trong quyển sách, ngay cả sự sống chết đó cũng là tạm thời. Mặc dù cuộc đời nhìn thấy rất dài nhưng nó lại rất ngắn. Một con bươm bướm chúa rơi xuống trong lúc thiên di đến chỗ mới mà không ai để ý. Nhưng tôi muốn nói ngay lúc đầu, câu đầu tiên của tiểu thuyết là cái tựa đề. Tôi không muốn nó là một câu hỏi hay một giả thuyết, nhưng là một sự thật rằng cuộc đời của người Mỹ gốc Việt là lộng lẫy. Sau đó, chúng ta có thể bắt đầu tìm hiểu sâu hơn trong quyển sách.”
“Nhưng anh nói trong tiểu thuyết, lịch sử không đi theo đường thẳng như chúng ta thường nghĩ, mà nó đi theo một vòng xoắn, chúng ta đi qua thời gian theo hình tròn, và giống như một vòng xoắn ốc, mọi thứ bắt đầu từ tâm điểm, vòng xoắn ngày càng lớn hơn vì khoảng cách tăng dần từ trọng tâm khi chúng ta đi qua thời gian, nhưng lại có cùng một điểm khởi đầu, chỉ có cái vòng tròn thời gian là ngày càng lớn hơn,” phóng viên Người Việt thắc mắc.
Trong tiểu thuyết, Ocean hồi tưởng những kỷ niệm lúc anh 5 tuổi, lúc 7 tuổi, lúc 18 tuổi, lúc 28 tuổi, rồi trở về lại lúc học tiểu học… Các ký ức được diễn tả trôi chảy theo một vòng xoắn và không theo một thứ tự nào cả.
Ocean nói, “Trước hết, nó là một tiểu thuyết. Nhiều cái tôi nhớ, nhiều cái tôi bịa ra. Nó không phải là một tự truyện, và điều đó rất quan trọng vì tôi đang là tiêu biểu cho nhiều người Mỹ gốc Việt, những người có lịch sử và ký ức riêng của họ. Và tôi không muốn nói đây là một sự đại diện tuyệt đối về đời sống của họ. Nó là một tiểu thuyết trong bối cảnh nhiều cuộc đời. Những bối cảnh này rất thực.”
“Những người Mỹ gốc Việt sống ở Hartford rất giống với cuộc sống của tôi,” Ocean tiết lộ. “Nhưng những điều xảy ra, hình ảnh, cách mọi người ăn nói với nhau (trong tiểu thuyết), tất cả đều là sáng tạo trong đầu của tôi, trong trí tưởng tượng của một người nghệ sĩ. Tôi cũng có một trí nhớ rất tốt. Mọi người trong gia đình tôi đều vậy cả. Em trai của tôi có thể kể cho bạn nghe, rất là lạ, em trai của tôi có thể nói cho bạn biết nó đã ăn gì bảy năm trước. Nhưng nó cũng có chứng khó tập đọc (dyslexic), rất lạ. Nó không đọc được nhưng nó nhớ còn giỏi hơn tôi. Thật là một điều kỳ lạ tuyệt vời.”
Đối với những ký ức đau thương, nhớ nhiều quá đôi khi không phải là một cái phước mà là một lời nguyền.
Ocean thừa nhận, “Thật ra là cả hai. Ví dụ như trong trường hợp của em trai tôi. Nó 21 tuổi rồi nhưng nếu tôi hỏi về những điều xảy ra với nó lúc nó 10 tuổi, như là lúc nó bị ăn hiếp hay lúc nó có một ngày không vui, nó sẽ bắt đầu khóc, ngay ngày hôm nay. Ký ức gần với mình như thế đấy. Tôi nghĩ thời gian rất là chủ quan vì ký ức rất gần với chúng ta nhưng lại rất xa. Cái ý của dòng thời gian rất là viển vông, ngay cả cái cách chúng ta nhìn về chiến tranh. Chính thức thì chúng ta nói chiến tranh Việt Nam kéo dài từ năm 1965 đến năm 1975, nhưng chúng ta biết nó xảy ra sau đó nữa. Cuộc chiến của người Việt Nam ở Cambodia chống lại Pol Pot những thập niên 1980 thì sao? Rồi những người chạy tị nạn, những chấn thương tinh thần và những nỗi kinh hoàng chúng ta vẫn gánh chịu cho đến nay trong cộng đồng của chúng ta thì sao? Vậy chiến tranh kết thúc lúc nào? Dòng thời gian nói nó kéo dài 10 năm nhưng chúng ta biết nó vẫn đang kéo dài 40, 50 năm rồi trong ký ức của chúng ta. Ký ức là phần quan trọng vô cùng trong công việc của tôi.”
Đặt tên cho đau thương để tự chữa lành
Ocean Vương lúc 2 tuổi với mẹ và dì ở trại tị nạn Philippines. (Hình: Ocean Vương cung cấp)
Một lần khác, sau lần ân ái với Trevor – người tình đầu đời của Chó Con – Chó Con nói, “Bạo lực là chuyện cơm bữa đối với tôi, và đó là điều tôi biết về tình thương. Nhưng thật là thỏa mãn khi đặt tên cho những gì đang xảy ra cả đời tôi.”
Chó Con đã tìm ra cách để tồn tại và tự chữa những vết thương lòng. Đó là nhìn thẳng vào vấn đề và đặt cho nó một cái tên. Đối với những đau thương trong tâm hồn hay trong ký ức mà chúng ta không nhìn được bằng mắt thường, hãy gán cho nó một cái tên để biết nó tồn tại và biết chúng ta đang đương đầu với nó.
Nhưng tìm cách đặt tên cho những gì chính mình không biết và không nhìn thấy được không phải là một chuyên dễ dàng.
Ocean nói, “Khó lắm. Khó để đặt tên cho những chấn thương, và đó là lý do tại sao tôi không viết một bài luận hay một bài báo. Tôi viết một quyển sách để trình bày và diễn tả điều không thể đặt tên được. Chúng ta có thể nói PTSD (chứng rối loạn tinh thần), chúng ta có thể nói chấn thương, nhưng nó như thế nào? Tôi muốn cho độc giả người Mỹ bản xứ biết nó giống như thế nào. Nhiều người đi ngang qua cộng đồng Việt Nam. Họ đi ngang qua tiệm nail. Họ đi ngang qua tiệm phở. Họ đi vào. Họ làm móng tay móng chân. Họ ăn xong rồi họ đi. Tiểu thuyết này cho tôi cơ hội đưa họ vô nhà của một người phụ nữ Việt Nam, để họ thấy những gì xảy ra sau giờ làm việc, khi những người Việt phải cạo gió, phải nấu ăn, phải dạy dỗ con cái, phải bươn chải. Tiểu thuyết tạo không gian lớn cho người cầm bút vì nó cho họ cơ hội làm thời gian chậm lại. Nó trở thành một lời mời để người đọc đến gần với cuộc sống của người Mỹ gốc Việt, để họ hiểu được những chấn thương mà một chữ không thể diễn tả hết được.”
Chính Ocean cũng chịu nhiều chấn thương tinh thần và khó khăn. Mặc dù anh nói anh không muốn viết về chiến tranh và chiến tranh không phải là trọng điểm của quyển tiểu thuyết, nhưng sự thật thì những chấn thương và khó khăn đó có liên quan đến chiến tranh. Một phần nào đó thân phận của người Mỹ gốc Việt gắn liền với chiến tranh Việt Nam.
Ocean nghĩ “đó là ý muốn của con người.” Anh chỉ ra rằng “Cái ‘danh phận chiến tranh’ là một văn hóa có lịch sử bạo lực trong tranh chấp của chính trị và lãnh thổ. Mỹ cũng vậy. Huyền thoại của một nước Mỹ rộng lớn thật ra thành lập trên lịch sử diệt chủng và nô lệ của người Mỹ bản xứ ở Châu Mỹ.”
“Đất nước này có nguồn gốc từ chết chóc.”
“Tôi nghĩ đây là một điều mà mỗi công dân của mọi nước nên hỏi. Ngay cả người Việt ở trong nước. Hãy nhìn vào thời kỳ trung cổ. Chúng ta có một chiến tranh diệt chủng với người Chàm, các thổ dân Việt, chúng ta lấy đất của họ rồi lập ra Việt Nam. Lịch sử của Việt Nam gần giống như lịch sử của Mỹ. Nó rất phức tạp. Tôi nghĩ hỏi những câu này rất quan trọng để biết chúng ta là ai trong một dân tộc, và chúng ta có thể làm gì,” Ocean tiếp tục.
Ocean Vương và mẹ. (Hình: Ocean Vương cung cấp)
Khi hỏi anh nghĩ gì về “danh phận chiến tranh,” và nó có giúp anh xác định được danh phận của chính mình là một người Mỹ gốc Việt, là một thành viên của cộng đồng LGBT đồng tình luyến ái hay không, Ocean điềm đạm trả lời, “Tôi không biết nếu tôi xác định được gì. Tôi rất nghi ngờ khi người ta hỏi hay đòi hỏi những người có hoàn cảnh tị nạn hoặc những người thuộc cộng đồng bị đàn áp xác định một cái gì đó vì điều đó rất vô lý. Chúng ta ít khi nào hỏi những người chế bom đạn, những người sản xuất vũ khí, hay những người khiêu chiến ‘Bạn có xác định được gì chưa?’ Chúng ta lúc nào cũng hỏi những người tị nạn xác định những gì họ không tạo ra, xác định những gì không thuộc quyền kiểm soát của họ. Tôi muốn nói là ‘Không, tôi chưa và có thể là không bao giờ’ (xác định được danh phận của tôi), nhưng rất quan trọng là cái sức ép và trách nhiệm giải quyết vấn đề của quá khứ không rơi trên vai của các nạn nhân.”
Có điều, những người ở trong tình thể chủ động không thể nào hiểu được nỗi niềm của những người đang ở trong hoàn cảnh bị đàn áp hoặc đang trong tình thế bị động hay tuyệt vọng. Khi Chó Con thổ lộ với mẹ anh là người đồng tính luyến ái, mẹ của Chó Con hỏi con trai của mình, “Mẹ sinh ra một cậu con trai khỏe mạnh, tất cả chuyện này bắt đầu từ khi nào?”
Đối với sự hiểu biết nông cạn và có khi vô tình đối với lớp người có hoàn cảnh khó khăn, Ocean đưa ra một giải pháp. Anh nói về mẹ của Chó Con để người đọc cảm nhận: “Có thể bà hiểu được, có thể không. Rất khó để biết được, nhưng điều quan trọng là Chó Con không bắt bà hiểu. Một điều người Việt rất giỏi là chúng ta tiếp tục sống trong hiện tại. Người Mỹ họ có cái tật là phải nói hết tất cả mọi thứ. Họ phải nói để chữa lành vết thương tinh thần. Họ đi bác sĩ tâm thần. Điều đó giúp phần nào nhưng tôi tìm ra một sự khôn ngoan khác trong văn hóa Việt Nam, ngay cả trong nước và ở cộng đồng hải ngoại, là khi chúng ta cần nhau, chúng ta lập tức làm việc, phục vụ, chúng ta bắt đầu xích lại gần nhau hơn, và đó là cách chúng ta tự chữa lành. Chúng ta không đòi hỏi một sự hiểu biết tuyệt đối. Chúng ta làm việc hòa hợp với nhau trong hoài niệm.”
Lá thư cho người mẹ mù chữ
Trong lá thư Chó Con viết cho mẹ, tên “Trevor” được nhắc đi nhắc lại rất nhiều lần. Trevor là người bạn trai đầu đời của Chó Con, và cũng là người khơi dậy những ham muốn của Chó Con, một đứa trẻ mới lớn. Dẫu biết rằng mẹ của anh sẽ không thể nào đọc được những dòng chữ đầy cảm xúc và dục vọng của hai thằng con trai đang yêu nhau, đang “thử,” và đang vật lộn với hoàn cảnh, Ocean vẫn viết, dường như để giải oan, không phải với mẹ nhưng với chính mình và với cái xã hội Ocean đang sống.
Anh nói, “Nó là một quyển sách được xuất bản, một lá thư của con trai viết cho người mẹ, cũng là một lá thư viết cho đất nước (Mỹ). Tôi muốn cho mọi người thấy rằng giấc mơ Mỹ không những không thật đối với người da màu và những người tị nạn mà còn không thật đối với người da trắng. Chúng ta nghĩ người da trắng không bị ảnh hưởng gì nhưng sự thật thì một thanh niên da trắng gặp nhiều khó khăn trong sự tìm kiếm bản chất của chính mình khi anh phải đối đầu với các gia trưởng và cộng đồng. Để được làm một người đồng tính luyến ái, anh ta phải vỡ ra từng mảnh vụn. Ý tưởng đàn ông Mỹ mạnh mẽ làm cho Trevor thất bại. Thật ra, người đàn bà Việt Nam nuôi dưỡng Chó Con thì lại rất sẵn lòng tha thứ và hiểu được tính dục của con trai mình hơn, trong lúc cậu bé người Mỹ trắng thì lại bị bó buộc trong khuôn khổ được cho là mạnh mẽ, quyền lực, và biểu tượng của tự do.”
“Thường chúng ta nghĩ người tị nạn không có gì hết, nhưng tôi muốn cho thấy những người tị nạn có rất nhiều khôn ngoan và họ thấu hiểu lẫn nhau. Mẹ của Chó Con hiểu và cho phép Chó Con được làm chính mình, trong khi đó Trevor và gia đình của anh thì không được,” Ocean nói tiếp.
Danh phận của người Mỹ gốc Việt
Ocean Vương tại nhà ở Northampton, Massachusetts. (Hình: John D. & Catherine T. MacArthur Foundation)
“Thường chúng ta nghĩ danh phận của người Mỹ gốc Việt gắn liền với chiến tranh. Bạn là hậu quả của chiến tranh. Bạn ở đây là nhờ chiến tranh. Trong cái gia đình này, gia đình của Chó Con, không có chiến tranh anh ta không có trên cõi đời này. Ông ngoại của anh là một người lính Mỹ. Không có chiến tranh thì không có mẹ anh, không có anh, cho nên anh ta nợ mạng sống của anh ta với cuộc chiến. Nhưng gần cuối của quyển sách thì anh ta bắt đầu nhận ra rằng không phải có chiến tranh mới có anh. Sự tồn tại của Chó Con là do tình yêu đẹp đẽ của hai con người mà ra. Họ yêu nhau và tạo ra nhân vật Rose, người sinh ra một con trai, và đó là những gì trái ngược với chiến tranh. Nó tạo ra sinh mạng. Anh ta bắt đầu hiểu được điều đó, và làm chủ được câu chuyện mà nước Mỹ gán cho anh,” Ocean nói.
Ocean kể, “Hồi nhỏ, ký ức sớm nhất của tôi về danh tánh người Việt Nam là lúc tôi 9 tuổi, ở tiểu bang Connecticut. Một cậu bé da trắng hỏi tôi, ‘Bạn từ đâu đến?’ và tôi nói, ‘Việt Nam, tất nhiên rồi.’ Rồi cậu ấy nói, ‘Bắc hay Nam.’ Tôi không biết câu hỏi đó có ý nghĩa gì, nhưng cậu ấy biết, cậu ấy hiểu. Điều duy nhất tôi hiểu về Việt Nam là chiến tranh, không Nam cũng không Bắc. Mẹ của tôi lúc nào cũng nói ‘Con từ miền Nam,’ bởi vì đó là nơi mẹ sinh ra. Nhưng mà tôi lại thích nghịch ngợm, tôi nói, ‘Bắc,’ chỉ để làm ngược lại mẹ tôi. Tôi không hiểu gì cả, nhưng cậu ấy quay nhìn tôi, nét mặt gầm xuống, rồi cậu ấy nói, ‘Ồ, mày là Cộng Sản.’ Mà tôi cũng không hiểu điều đó có nghĩa gì nữa. Nhưng tôi nhìn thấy gương mặt của cậu ấy và đã tôi trở thành một thứ gì đó. Tôi nghĩ tôi trở thành cái gì đó thấp hơn. Tôi thấy được cậu ấy có một hiểu biết về danh phận của người Việt mà tôi không có, và đó là về chiến tranh. Nhiều thứ ở Mỹ làm việc theo kiểu đó. Mọi thứ lẩn quẩn xung quanh chiến tranh và tôi muốn viết một quyển sách về cuộc đời, về tình thương, sự sống còn và tồn tại.”
“Điều quan trọng nhất tôi muốn nói là tôi thành một nhà văn tốt hơn khi được làm người Mỹ gốc Việt và được nuôi dưỡng bằng văn hóa Việt. Tôi không trở thành một nhà văn dù tôi nghèo và dù tôi là người Việt, mà tôi nợ trí tưởng tượng của tôi trong cách dạy dỗ theo kiểu Việt Nam. Mặc dù tôi đọc nhiều văn bản học thuật, tôi đọc nhiều văn chương kinh điển của phương Tây, tôi đọc và dạy trong môi trường học thuật, chỉ có văn hóa Việt Nam cho tôi cái quyền lực để tưởng tượng ra cái thế giới tôi viết,” Ocean nói thêm.
Ta đang ở đâu và ta sẽ làm gì?
Ký ức thường hay lộn xộn, vì nó sắp xếp và nối kết theo động lực của yêu thương, chứ không phải theo thời gian. Trong tiểu thuyết “On Earth We’re Briefly Gorgeous” của Ocean Vương, có một ẩn dụ liên kết những ý nghĩ sâu xa của người viết từ trang đầu cho đến trang cuối. Đó là hình ảnh của đàn bướm chúa Monarch.
Ocean giải thích, “Trong văn chương của người Mỹ gốc Á, hình ảnh con bướm chúa Monarch trở thành một cái gì đó sáo rỗng, tượng trưng cho người Mỹ gốc Á hiền thục, đẹp đẽ, xa vời, mong manh. Nhưng khi chúng ta nhìn vào cuộc đời của những con bướm chúa Monarch mới thấy nó rất kiên cường, vô cùng phức tạp và bền bỉ. Nó bay từ Canada hay từ miền Bắc nước Mỹ xuống tận Mễ Tây Cơ. Quá trình đó tốn hết năm thế hệ. Năm thế hệ sống và chết để bay quãng đường một chiều đó. Tôi nắm lấy khoảnh khắc ấy để khẳng định lại cái ngụ ý của người Mỹ gốc Á. Thay vì bướm chúa là biểu tượng của một cái gì đó sáo rỗng, tôi biến nó thành một biểu tượng của sự mạnh mẽ và khả năng thích ứng. Cuộc đời của người Việt, đặc biệt là của những người tị nạn sống tha phương sau chiến tranh Việt Nam, là mạnh mẽ và sáng tao như những con bướm chúa Monarch.”
Vậy thì các thế hệ người Mỹ gốc Việt phải sống và chết bao nhiêu lần để đi đến nơi chúng ta cần đến? Hay đó là cuộc sống, là lý lẽ dòng đời xoắn ốc của Ocean Vương. Mọi thứ bắt đầu từ trọng tâm, đi đoạn đường dài trải qua bao thời gian và đau thương để về điểm đó, chỉ có khoảng cách là xa hơn và ý thức rộng hơn. Cái khôn ngoan của người Mỹ gốc Việt là gì sau khi trải nghiệm không biết bao nhiêu là chết chóc, gian nan?
Như Ocean Vương đã hỏi, “Chúng ta làm gì khi chiến tranh đã ở phía sau và làm cách nào để chúng ta đi tiếp?” [qd]
© Titi Mary Trần
Người Việt
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét